گردشگری مازندران گروگان خانه دومی ها
فقط سفر: سابقه و قدمت ساماندهی مراکز اقامتی غیر رسمی و خانه دومی ها در مازندران به بالای یک دهه می رسد و در این سال ها روند کُند اجرای آن موجب شد تا کم کم اجرای این طرح در هاله ای از ابهام قرار گیرد تا جایی که رییس سازمان برنامه ریزی مازندران در اولین نشست با استاندار جدید، عامل اصلی ناترازی های انرژی برق، گاز و آب و ادامه معضل پسماند در استان را ناشی از واحدهای خوش نشینی اعلام نمود.
به گزارش فقط سفر به نقل از خبرگزاری ایرنا، بررسی های سه دهه اخیر نشان میدهد که به سبب عدم نظارت کافی بر روند ساخت و سازها و پیدایش هزاران ویلا یا به عبارتی ساخت خانه دوم برای خانواده های خوش نشین با هدف استفاده سالانه چند روزه سبب شده تا بخش بزرگی از اراضی شهر و نواحی پیرامونی مازندران دستخوش تغییرات شود و در نتیجه با تغییر بخش عمده ای از باغ ها و مزارع کشاورزی و تبدیل آن به شهرک های اقامتی و تفریحی، می رود مازندران رفته رفته از حالت طبیعی و گردشگری بیرون رود.
اگرچه آمار دقیق و روشنی از بناهای بدون مجوز در قالب خانه دوم خانواده های خوش نشین در مازندران وجود ندارد اما فقط در یک شهرستان یعنی در کلاردشت بنا بگفته مسئولان امر از سطح هزار هکتار از اراضی باغی و زراعی، حدود ۵۰۰ هکتار آن در سالهای قبل تخریب و قطعه بندی شده است.
کارشناسان و صاحب نظران معتقدند با ساخت وسازهای بدون مجوز در خارج از محدوده شهری و حریم شهر و روستاها به بهانه فعالیت و رونق صنعت گردشگری علاوه بر ایجاد ناپایداری درعرصه های مختلف زیست محیطی و دیگر بخش ها، نه فقط عامل تهدید کننده برای گردشگری بلکه در آینده این منطقه گرفتار ناهنجاریهای اجتماعی زیاد خواهد شد.
این کارشناسان تاکید دارند باید با شناخت توانمندی های منطقه در حوزه های مختلف و ارائه الگو های صحیح از ساخت و سازها و جلوگیری از راه اندازی بناهای غیرمجاز، همین طور برنامه ریزی صحیح در راستای جذب گردشگران در شاخه های مختلف گردشگری بتوان منطقه را از لطمه جدی نجات داد.
مصایب «خانه دوم» در مازندران
رئیس سازمان مدیریت و برنامه ریزی مازندران در اولین نشست با استاندار جدید این خطه از شمال کشور، عامل اصلی ناترازی های انرژی برق، گاز و آب و ادامه معضل پسماند در استان را ناشی از گسترش خانه دومی ها مطرح کرد.
فرج الله فتح الله پور روز گذشته دوشنبه در نشست فرمانداران با مهدی یونسی رستمی استاندار جدید مازندران با اظهار اینکه مهم ترین دلیل ناکارآمدی ساختار اقتصادی استان وابستگی به حوزه املاک و مستغلات است، توضیح داد: واقعیت مشکلات اصلی بی رونقی صنعت بی نظیر بخش گردشگری استان، گسترش و توسعه خانه دومی ها است.
وی با اشاره به اینکه با هجوم خانه دومی ها تغییر کاربری های بدون مجوز زمینهای کشاورزی و تجاوز و تصرف به عرصه های ملی در استان زیاد شده است، افزود: این امر سبب شد تا ظرفیتهای گردشگری به درستی استفاده نمی شود.
رئیس سازمان مدیریت و برنامه ریزی مازندران با تأکید بر این نکته که پایین بودن ضریب استفاده از ظرفیتهای گردشگری نشان دهنده این مشکلات است، اظهار داشت: مصداق بارز این مشکلات کاهش آمار بهره برداران بخش کشاورزی استان است.
فتح الله پور افزود: در سال ۱۳۹۳، سه هزار و ۲۲۲ هزار بهره بردار کشاورزی به ثبت رسیده است اما در بازدید های میدانی خیلی از بهره برداران با فروش زمینهای کشاورزی از این بخش خارج شدند، چونکه زمینهای آنان با قیمت چندین برابری نسبت به درآمد کشاورزی، به ویلاها تبدیل شد و در حقیقت شاهد گسترش خوش نشین ها در استان هستیم.
بحران در بحران
در کنار خوش نشین ها، ویلاهای اجاره ای هم بر صنعت گردشگری مازندران چنبره انداختند چونکه مازندران استانی مسافر خیز است و در وضعیت عادی سالانه از افزون بر ۹۰ میلیون نفر شب توریست پذیرایی می کند. طبق آمارها بالاتر از ۹۰ درصد این مسافران در اقامتگاه های رسمی اسکان نمی یابند و اقامتگاههای غیر رسمی محل اسکان و استقرار آنان در مدت زمان اقامتشان در این استان است.
محدودیت اقامتگاه های رسمی، کیفیت نامناسب خدمات دهی و نگاه سنتی متولیان این بخش را می توان همچون عواملی نام برد که گرایش غالب مسافران به سوی اسکان و اقامت در مراکز اقامتی غیر رسمی بکشاند.
البته اگر از زاویه دیگر و با دید منصفانه به این مساله نگاه نماییم به این نتیجه خواهیم رسید که همین خانه های استیجاری در قالب ویلا و آپارتمان طی دهه های اخیر توانستند کمبود اقامتگاه های رسمی را پوشش دهند. به اعتقاد کارشناسان جهانگردی هم اینطور فضاهای اقامتی ارزان با قابلیت دسترسی سهل در کشورهای توسعه یافته دارای صنعت گردشگری هم فعال است و یکی از جذاب ترین شیوه های اقامتی گردشگران شمرده می شود، اما آن چه که این اقامتگاه ها را در مازندران متمایز می کند، بدون مجوز بودنشان است که سبب می شود تا هیچ نظارتی به لحاظ بهداشتی و امنیتی و دیگر جنبه ها بر روی آنها وجود نداشته باشد و برخلاف مشابه خارجی، کارکرد فرهنگی هم نداشته باشد.
ساماندهی اقامتگاه های غیر رسمی که بیشتر با عنوان خانه های مسافر در بین عامه مردم شناخته شده است از دهه ۹۰ در مازندران کلید خورده است و همچون حلقه اقامتگاه های رسمی مانند هتل ها و متل ها با اقامتگاه های بومگردی، ولی هم اکنون روند ساماندهی آنچنان باید و شاید محقق نشده است.
علاوه بر این موضوعات حضور افراد گوناگون با تابلوهای رنگ و رو رفته و بی قواره در حاشیه جاده ها و خیابان ها چهره شهرها و روستاهای گردشگرپذیر مازندران را بی قیافه کرده است؛ چهره ای بر خلاف ادعا و نمایش ویلاهای لوکس و به قول خودشان " اقامت بی دردسر "، نشان از نابسامانی عمیق در گردشگری و فقدان مدیریت درست دارد.
پدیده سقف های رنگی در مازندران
از سوی دیگر باید به این پرسش پاسخ داد که گردشگری بی برنامه و ناسازگار با شرایط و ضوابط منطقه میزبان می تواند بر محیط زیست و جامعه آن منطقه تأثیر بگذارد؟ پاسخ این پرسش طی سالهای اخیر به شیوه های مختلف برای ساکنان خیلی از مناطق مازندران بطور عملی مشخص شده است. یکی از وجوه آن هم پدیده خانه های دوم و سقف های رنگی است.
چالش های محیط زیستی مازندران آن قدر پرتعداد هستند که اگر قرار باشد هر کدام از آنها را به گونه ای تفصیلی مورد بررسی قرار داد می توان صدها صفحه پژوهش در رابطه با هر کدام از این چالش ها تهیه کرد. پسماند، شیرابه ها، آلودگی آب و خاک، آلودگی هوا، صید و شکار، تغییر کاربری زمینهای کشاورزی و منابع طبیعی، زمین خواری و کوه خواری و موارد مشابه تعدادی از این چالش ها هستند که هر کدام ابعاد و زوایای مختلفی دارند. به این چالش ها دست کم یک پدیده و چالش مهم دیگر نیز می توان افزود و آن هم پدیده سقف های رنگی یا خانه های دوم.
پیشرفت ناموزون و بدون برنامه گردشگری در مازندران و تبدیل شدن گردشگری به خوش نشینی طی دو دهه اخیر سبب شد که بخش مهمی از محیط زیست این استان تحت فشار ساخت وسازهای خارج از ضابطه قرار بگیرد. ساخت وسازهایی که سال هاست برای مقابله با آنها تأکیدهای تکراری مستمری دیده و شنیده می شود. اما بنظر می رسد آن قدر در مازندران ریشه دوانده که به این سادگی ها امکان مقابله با آن وجود ندارد. مهم تر اینکه خروجی سال ها کم توجهی به این ساخت وسازها و اشتهای تمام نشدنی خوش نشینان به مالکیت زمین و ویلا در مناطق مختلف مازندران سبب شد چندصدهزار واحد خوش نشینی در این استان طی حدود دو دهه اخیر ساخته شود.
هفته محیط زیست بطور معمول بهانه ای است تا نگاهی به مشکلات محیط زیستی و مطالبات این حوزه صورت گیرد. اما در میان سرفصل های در رابطه با این هفته بطور معمول به ساخت وسازها به عنوان یکی از چالش های حوزه محیط زیست و منابع طبیعی کمتر توجه می شود. در صورتیکه مشاهدات و آمار و ارقام نشان می دهند این پدیده که از دید برخی افراد اتفاقی درآمدزا برای مازندران است، سهم به سزایی در بروز چالش های محیط زیستی و البته مسائل اجتماعی و اقتصادی دارد.
آمارها چه می گویند؟
هر چند که مشاهدات میدانی بطور کامل وضعیت تخریب محیط زیست به سبب افزایش تقاضا برای ساخت و ساز را نشان می دهند، اما طبیعتا اعداد و ارقام آماری مانند همیشه به درک بهتر وضعیت کمک می کنند. درباره ی آمار خانه های دوم در مازندران اگر مروری بر داده های مرکز آمار ایران داشته باشیم درمی یابیم که روند افزایش تعداد این واحدهای خوش نشینی در این استان طی دو دهه اخیر چگونه افزایشی شد و با چه سرعتی پیش رفت.
به استناد داده های ثبت شده در سرشماری نفوس و مسکن سال ۱۳۸۵، مازندران در آن سال ۲۱ هزار و ۳۷ واحد مسکونی خالی داشت. تعداد واحدهای مسکونی خالی مازندران در سال ۱۳۹۰ طبق سرشماری انجام شده در آن سال بالاتر از سه برابر نسبت به سال ۱۳۸۵ رشد داشت و از مرز ۷۰ هزار واحد عبور کرد. قابل توجه تر اینکه مسیر افزایشی ساخت این واحدها در مازندران سال به سال پرسرعت تر شد و طبق سرشماری انجام شده در سال ۱۳۹۵ تعداد خانه های خالی مازندران با افزایش ۴۶ درصدی نسبت به سال ۱۳۹۰، به ۱۰۲ هزار واحد مسکونی رسید. یعنی طی یک دهه -۱۳۸۵ تا ۱۳۹۵- تعداد خانه های خالی مازندران حدود پنج برابر افزایش پیدا کرد. این در حالیست که رشد تعداد خانه های خالی کل کشور در این بازه زمانی تقریباً چهار برابر بود. یعنی از ۴۳۳ هزار و ۵۶۹ واحد در سال ۱۳۸۵ به ۲ میلیون و ۵۸۷ هزار و ۶۰۷ واحد در سال ۱۳۹۵ رسید.
از سوی دیگر آمارها از رشد ۵۱ درصدی تعداد کل واحدهای مسکونی در مازندران طی بازه ۱۰ ساله ۱۳۸۵ تا ۱۳۹۵ خبر می دهند. این در حالیست که رشد جمعیت این استان در این بازه زمانی حدود ۱۲ درصد ثبت شده است.
همه این اعداد و ارقام نشان می دهند که در این استان فراتر از نیاز ساکنان بومی ساخت وساز در حال انجام می باشد. ساخت وسازی که عمدتاً به خوش نشینان متعلق می باشد یا نهایتاً توسط برخی بومیان برای فروختن به خوش نشینان انجام می شوند. طبیعتا در استانی که کمبود زمین یکی از محدودیت های اجرای پروژه های عمرانی به حساب می آید، این حجم از ساخت و ساز طبیعتا از مساحت شالیزارها و منابع طبیعی کاهش می دهد.
روستاها هدف اصلی ساخت خانه های دوم
همین آمارهای رسمی یک نکته مهم دیگر را نیز درباره ی این ساخت وسازها نیز نشان می دهند؛ شتاب ساخت خانه های دوم در روستاها. میانگین تعداد مسکن روستایی در مازندران حدود ۴۳ درصد است که نزدیک به ۲۰ درصد بیش از میانگین کشوری است.
البته این فاصله آماری به سبب جمعیت ساکن روستاهای مازندران تا حدودی عادی است. اما نکته مهم آن جا بنظر می رسد که رشد مسکن روستایی در مازندران طی یک بازه زمانی پنج ساله نسبت به رشد مسکن روستایی در کشور به صورت شایان توجهی بیشتر است. ساخت مسکن روستایی در بازه پنج ساله ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۵ برای مازندران ۱۱ درصد بود، در صورتیکه همین شاخص برای میانگین کشوری در همین بازه پنج ساله چهار درصد ثبت شده است.
این داده های آماری باتوجه به ۱۰ ساله شدن سرشماری نفوس و مسکن در کشور، از سال ۱۳۹۵ به بعد این داده ها به روز نشد. اما تردیدی نیست که همه این داده ها به ویژه برای مازندران طی ۶ سال اخیر به صورت قابل توجهی بالا رفته است.
مشاهدات عینی و میدانی هم این نکته را تایید می کنند که ساخت خانه های خوش نشینی به عنوان خانه های دوم که یکی از نمادها و نشانه های برجسته اشان طی یکی دو دهه اخیر رنگارنگ بودن سقف آن هاست کماکان با سرعت در حال انجام می باشد.
منبع: onlytravel.ir
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب