گرامیداشت یلدا کنش مردمی حافظ میراث ناملموس
فقط سفر: «شب یلدا یا چله» نوزدهمین میراث ناملموس ایران است که به صورت مشترک با کشوری هم زبان در لیست سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی سازمان ملل متحد (یونسکو) ثبت جهانی شده است؛ شاید این ثبت مرهون تلاش دولت ها باشد اما آن چه این مراسم آیینی را به امروز رسانده، همت مردم در تقدیر آنست.
یلدا را خواه «انتقال زمستانی» در گاه شمار و تغییر بلندای روز و شب بواسطه حرکت انتقالی زمین به دور خورشید بدانیم، خواه یکی از چهار جشن فصلی ایران زمین درنظر بگیریم و خواه معنای اسطوره ای تولد «مهر یا میترا» و پیروزی نور بر ظلمت را از آن درک نماییم، میراثی تمدنی است که به اصرار و کوشش مردمان روزگاران به بزرگداشتش امروز به دست ما رسیده است.
میراث ناملموس یا آنگونه که برخی دیگر میراث معنوی می خوانند، «آیین ها، هنرها، ترانه ها، آواها و نواها، موسیقی ها، رویدادها، مهارت ها و توانمندی هایی است که در بین مردم و یا یک قوم در یک منطقه خاص جغرافیایی مرسوم بوده و با گذشت زمان، نسل به نسل و سینه به سینه به عنوان گنجینه ای باارزش به دوران معاصر یک ملت به ارث می رسد».
از آنجا که این میراث بالاتر از هر چیز «یک عنصر و ارزش فرهنگی» است؛ حفظ آن به مداخله نیروهای بالادستی جامعه مانند حکومت یا کارشناسان میراث فرهنگی وابسته نیست و توسط خود مردم ترویج، حفاظت و پاسداری می شود. بدین سان جدای وظیفه دولت ها به کوشش برای شناسایی و ثبت جهانی میراث ناملموس کشورشان، ممارست مردم در برگزاری آیین ها اصلی ترین ماندگاری آنهاست.
میراث ناملموس با تمام ذخایر هویتی، آیینی و ملی یک سرزمین، قابلیت ذخیره در یک محل فیزیکی و به تبع آن حفظ و حراست را ندارند. این میراث به عنوان اشکال و بازنمایی فرهنگی تنها به مدد برگزاری آیین ها و اهتمام به آن، به عنوان رفتار فرهنگی مردمان ماندگار می شوند. آنچنان که در جریان برگزاری بخش های مختلف یلدا، ارزش هایی چون هویت فرهنگی، توجه به طبیعت و گاه شماری سنتی، ارج نهادن به جایگاه مهم زنان و خردسالان در خانواده، آشتی، دوستی، میهمان نوازی و آشنایی با محترم شمردن بیان های مختلف فرهنگی مورد توجه قرار می گیرند و به نسل آینده منتقل می گردند.
هرچند میراث ناملموس به جهت ماهیت غیرقابل ضبط آن امکان دگردیسی و تغییر دارد اما اندک آثار مکتوب بجای مانده از گذشته های دور با موضوع یلدا این واقعیت را آشکار می کند که درونی شدن این میراث در حافظه جمعی مردم چنان است که با وجود حذف و اضافاتی از و به این آیین، یلدا از هویت خویش در معنا و آداب فاصله چندانی نگرفته است.
در پرونده یلدا در یونسکو آمده است: «یلدا به جهت شاخصه های اقلیم زیستی مردمان این سرزمین و ارتباط آن با طبیعت و کیهان، از روزگار کهن تا به امروز استمرار داشته است و متناسب با گذر زمان تغییراتی ظاهری در نحوه برگزاری آن دیده می شود اما ساختار و ماهیت آن تغییری نکرده است و همچنان اقوام مختلف این سرزمین ها «یلدا» را برگزار می کنند».
حافظه جمعی و انتقال شفاهی دو عنصر بقا یا حفظ میراث معنوی یا ناملموس است. بدین سان تا وقتی که ارزش های این میراث توسط مردم به رسمیت شناخته و جزئی از حافظه جمعی مردمان شود، مردم علاقه خودرا به آن از دست نداده و به تقدیر آن می کوشند تا این میراث به حیات در سرزمینی که در آن متولد شده، ادامه دهد.
*خبرنگار
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب