تركیه فارابی را هم مصادره می كند؟
فقط سفر: پرونده مصادره مفاخر، هنر و آثارِ تاریخی ایران توسط كشورهای همسایه سنگین شده و از آن طرف بی توجهی متولیانِ ایرانی به این مساله. كشورهای برآمده از نقشه ایرانِ فرهنگی با استفاده از این بی دقتی، هر روز گامی جدید برای مصادره شخصیت ها و مفاخر فرهنگی فارسی زبانِ ایرانی برمی دارند.
به گزارش فقط سفر به نقل از ایسنا، «خانه-موزه فارابی در تركیه افتتاح شد!»؛ خبر كوتاه بود و شاید مانند خبرهای زیادی از این دست واكنشی را در مسئولان ایرانی برنیانگیزد. خانه-موزه فارابی فیلسوف و دانشمند بزرگ ایرانی به مناسبت هزاروصدوپنجاهمین سالگرد تولد او كه مقرر است در سال ۲۰۲۰ توسط یونسكو جشن گرفته شود، توسط دانشگاه ملی فارابی قزاقستان و شهرداری استانبول، با حمایت شورای همكاری كشورهای ترك زبان و سفارت قزاقستان در تركیه راه اندازی شد.
شاید بگویند فقط یك موزه افتتاح شده در كشوری غیر از ایران به نام یك شخصیت فارسی زبانِ زاده قزاقستان در ایرانِ فرهنگی؛ پس واكنش برای چیست؟
پاسخ به این پرسش نیاز به یك یادآوری در طول همین چند سال اخیر دارد، وقتی كشور آذربایجان قصدِ نامِ «نظامی گنجوی» را كرد، تركیه زبان «ابن سینا» را تركی دانست و «مولانا» را برای خود به یك برند تبدیل كرد، آذربایجان خیز برداشت تا «شاهنامه» را به نام خود كند و كشور امارات با ساختِ نمونه ای از «بادگیر» قصد كرد تا روش ساختِ آنرا به نام خود به یونسكو بدهد، یا حتی وقتی آذربایجان برای ثبت نگارگری ایرانی در یونسكو به نام خود قصد كرد یا در راه ثبتِ جهانی «تار» و «چوگان» به نام خود قدم برداشت و حتی تاجیكستان تصویر «ابن سینا» را روی اسكناس ۲۰ سامانی خود ثبت كرد.
دلایلی كه هر كدام به خودی خود می توانند قدم جدید تركیه برای راه اندازی موزه «فارابی» را به یك آگهی تبدیل كنند، هشداری كه نمونه های قبلی آن نشان داده به مرور تركیه و قزاقستان «فارابی» فارسی زبان را به نام خود می دانند و لاغیر.
مفاخر كشورمان را فریز كرده ایم تا بقیه از آنها استفاده كنند
علی رضا دبیرنژاد – موزه دار و عضو ایكوم ایران – ایجاد چنین موزه ای را یك نشانه برای اتفاقات بعدی كه می تواند با نام و شخصیتِ «ابونصر محمد بن محمد طرخانی» ملقب به «فارابی» رخ دهد، می داند، یعنی حتی ثبت او برای كشور تركیه!
وی در گفت و گو با ایسنا می گوید: چیزهایی در كشورمان وجود دارد كه میراث و افتخار همه كشور است، اما وقتی از آنها هیچ استفاده ای نشود، در شرایطی كه قابل بهره برداری هستند، به سرمایه ای برای كشورهای دیگر تبدیل می شوند، سرمایه های كشورمان از دست می روند و سودی ندارند، مانند بذری كه وقتی نكاریم به نتیجه و محصولی نمی رسد.
او قسمتی از این میراث را كه بیشتر مفاخر كشور هستند، غیرملموس می داند و ادامه می دهد: این مفاخر وقتی به میراث ملموس تبدیل نشوند و از آنها بهره فرهنگی معاصر گرفته نشده و ثبت و ضبط نشوند، وارد حیات چرخه امروزی هم نمی شوند.
او علمی مانند پزشكی سنتی یا علوم مرتبط به گذشته را قسمتی از سرمایه كشور می داند كه باید بین فضای زندگیِ امروزی نقشی عملی داشته باشند و بیان می كند: این كه فقط اسمی در گذشته را مطرح نماییم، فایده ندارد، این ها خود به خود فریز می شوند و به مرور از بین می روند.
دبیرنژاد بخشِ دیگر این روایت را به فریز كردن مفاخر فرهنگی كشور مربوط می داند و ادامه می دهد: هجمه و بهره برداری دیگران از مفاخر ما با همین برخوردها انجام می شود. در كشور این همه مفاخر فرهنگی و دستاوردهای علمی، ادبی و فرهنگی داریم، اما چقدر برای این دستاوردها روش های جدیدی پیدا كرده ایم كه آنها را ثبت و ضبط و از آنها بهره برداری نماییم و بتوانیم برای چرخه امروزی از آنها برند جهانی درآوردیم؟
لوور از داوینچی ایتالیایی استفاده می نماید و تركیه مولانا را برند خود كرده
او با اشاره به رفتارهای موزه لوور با تابلو «مونالیزا» اثر لئوناردو داوینچی و ایجاد یك برند جهانی برای خود در این زمینه، تاكید می كند: موزه لوور با این رفتارها برای خود راه ارتزاق درست كرده، در صورتیكه لئوناردو داوینچی اصلا فرانسوی نیست. از طرف دیگر ایتالیا نیز امسال به مناسبت چندصدمین سال تولد این نقاش مشهور، در تدارك اجرایی كردن برنامه هایی است كه تا بتواند برند لئوناردو را در سطح جهانی استفاده و از آن بهره برداری فرهنگی و اقتصادی كند.
این موزه دار با اشاره به رفتارهای كشور تركیه در استفاده از برند «مولانا» در طول سال های گذشته، ادامه می دهد: تركیه هرساله با این برند یك چرخه گردشگری برای خود به وجود می آورد و از آن برندی جهانی ساخته است.
او این سوال را مطرح می كند كه ما از دانشمندان خود از «ابن سینا» گرفته تا «فارابی» در كدام موزه های كشور، تجلی، تحقق و نمودی برای این چهره های شاخص علمی و ادبی می توانیم داشته باشیم؟
كِی برای مفاخرمان چرخه اقتصادی به وجود آورده ایم؟
دبیرنژاد همین طور به رفتار كشور تركیه در استفاده از رمان «معصومیت» اورهان پاموك و ایجاد یك چرخه اقتصادی بر طبق آن اشاره می كند و می گوید: كافی است بشماریم كه در ایران چند نویسنده و مفاخر و آثار برجسته داریم، كه برای شان حتی یك قدم هم برنداشته ایم؟ بعنوان مثال چه زمانی آمده ایم برای «سندباد» در ایران كاری تولید نماییم، یا پهلوانان و مفاخرمان مانند «پوریای ولی» تا دانشمندانی مثل «زكریای رازی»، «ابن سینا» یا «فارابی» را به بقیه معرفی نماییم، این در شرایطی است كه متاسفانه خیلی از شخصیت های ما آن طرف شناخته شده تر از داخل كشور هستند.
او با تاكید بر این كه بر طبق اصول جهانی امروزه هر كشور كه برای هر اثری زودتر گام جلو بگذارد، چه تركیه برای فارابی باشد و چه آذربایجان برای نظامی، برای شان یك گام رو به جلو است، ادامه می دهد: برای این شخصیت ها موزه می سازند یا مدال در نظر می گیرند، گامی كه در ایران برای فارابی در حد یك جشنواره سالانه و یك عنوان تعریف شده و نه بیشتر از آن.
با ایجاد موزه فارابی، تركیه او را به نام خود ثبت كرد
این موزه دار ایجاد موزه برای شخصیتی مانند فارابی و معرفی كردن وی در كشورش را نوعی ثبت «فارابی» برای خود می داند و ادامه می دهد: در نقطه ای مانند فرانسه تابع یك برند به نام «مونالیزا» می شوند و به چرخه اقتصادی خود تزریق می كنند، اما ما در ایران نشسته ایم و برای هیچ كدام از شخصیت ها و مفاخرمان، موزه یا برندی ایجاد نمی نماییم تا دست كم از این راه ها به مسیری درست برسیم. این كار طبیعتا مانند بذری است كه در دامن مان مانده و روز به روز خشك می شود و دیگران یك روز آنرا به شخصیتی برای خود تبدیل می كنند، حال این اثر می خواهد فرش ایرانی باشد، كتاب شاهنامه باشد یا شخصیتی فارسی زبان.
دبیرنژاد نمونه دیگر این شخیت ها را «میرسید علی همدانی» می داند كه بیشترین آثارش در ایران است و موزه اش در تاجیكستان و مقبره اش در كشمیر. یا مولانا كه همه چیزش را به تركیه نسبت می دهند و ما این همه ادعای مولانا داریم، اما كدام مكان و مركز فرهنگی مان در ایران است كه به رصد كردن و جمع كردن اطلاعات مربوط به او می پردازد، حتی وقتی می خواهیم با مولانا مواجه شویم، به جز یك اسم كه روی تابلویی در كنار یك خیابان است، هیچ جای دیگری نداریم.
فردا منتظر مصادره «شاهنامه» باشید
این موزه دار با تاكید بر این كه از فردا باید منتظر «شاهنامه» باشیم كه ناگهان كشوری با نام یك موزه یا یك برند یا جشنواره آنرا مصادره كند، اظهار می كند: آن قدر كه امكان دارد تا دیگر كشورها مانند تاجیكستان كه با رستم و سهراب زندگی كرده و از آنها فیلم ساخته اند با شاهنامه خودرا مطرح كند، در ایران امكان پذیر نیست.
او با اشاره به این كه در هر حالت چیزی مانند «دنده كباب» یا یك شخصیت را ثبت می نماییم، اما در نهایت به نوع بهره برداری از آن شخصیت هیچ اهمیتی نمی دهیم، می گوید: در واقع ما هیچ نوع رویكرد و چشم انداز و مدیریتی برای بهره برداری و ثبت در این موارد نداریم. مهم می باشد كه توجه، سیاست و برنامه ای برای بهره برداری و برندسازی داشته باشیم، چون ثبت هر شخصیت فقط یك گام برای بهره برداری است، نه همه چیزی كه باید به آن برسیم.
فارابی كیست؟
ابونصر محمد بن محمد طرخانی ملقب به فارابی، در حدود سال ۲۵۷ هجری قمری در دهكده «وسیج» از ناحیه فاراب شهر اُترار كنونی در جنوب قزاقستان به دنیا آمد. در جوانی برای تحصیل به بغداد رفت و در كنار «متی بن یونس» به فراگرفتن منطق و فلسفه آموخت، سپس به حرّان سفر كرد و شاگرد «یوحنا بن حیلان» شد. از آغاز كار، هوش سرشار و علم آموزی او موجب شد تا همه موضوعاتی را كه تدریس می شد، به خوبی یاد بگیرد. بزودی نام او بعنوان فیلسوف و دانشمند شهرت یافت و وقتی به بغداد برگشت، گروهی از شاگردان، گرد او آمدند كه «یحیی بن عدی» فیلسوف مسیحی یكی از آنان بود.
در سال ۳۳۰ هجری قمری به دمشق رفت و به «سیف الدوله حمدانی» حاكم حلب پیوست و در زمره علمای دربار او درآمد. وی در سال ۳۳۸ هجری قمری در سن هشتادسالگی در دمشق درگذشت.
مورخان اسلامی معتقدند فارابی فردی زهدپیشه و عزلت گزین و اهل تأمل بود. اعراض او از امور دنیوی به حدی بود كه با آن كه سیف الدوله برایش از بیت المال حقوق بسیار تعیین كرده بود، به چهار درهم در روز قناعت می ورزید. فارابی در انواع علوم بی همتا بود. چنان كه درباره هر علمی از علوم زمان خویش كتاب نوشت و از كتاب های وی معلوم می شود كه در علوم زبان و ریاضیات و كیمیا، هیئت، علوم نظامی، موسیقی، طبیعیات، الهیات، علوم مدنی، فقه و منطق مهارتِ زیادی داشت.
ابن سینا او را استاد خود می دانست و ابن رشد و دیگر حكمای اسلام و عرب، برایش احترام قائل بودند. در سنت فلسفه اسلامی، فارابی را پس از ارسطو كه ملقب به «معلم اول» بود، «معلم ثانی» لقب داده اند.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب