معماری سعدیه از کدام بنای مشهور اقتباس شده است؟
فقط سفر: «از تکایای خارج از شیراز، قبر شیخ صالح معروف به سعدی است که از بزرگترین شعرای زبان فارسی است. وی خانقاهی داشته که آخر عمرش را در آنجا صرف می کرده است. داخل این بقعه باغ زیبایی است که در جوار آن نهر بزرگی جاریست و شیخ حوض کوچکی از سنگ مرمر برای شست و شو ساخته بود. مردم این شهر به زیارت قبر می آیند.» ابن بطوطه، جهانگرد مراکشی در کتاب «تحفه النظار فی غریب المصار» درباره ی آرامگاه سعدی اینطور می نویسد.
به گزارش فقط سفر به نقل از ایسنا، آرامگاه سعدی یک باغ ـ مزار است. یعنی مزار یا آرامگاه او با یک باغ دوره شده و در ترکیب با یک باغ طراحی شده است. آرامگاهی که شاید بتوان باغ را نشانه و نمادی از جهان بعد از مرگ دانست.
قدمت آرامگاه سعدی به قرن هفتم بازمی گردد. تغییراتی که در بنای آن انجام شده اما فراوان بوده و این آرامگاه طی سالیان طولانی دستخوش تغییرات بسیار شده است. تغییراتی که گاه با ساخت و گاه با تخریب همراه بوده است. ایجاد دگرگونی در این بنا اما در نهایت به سال ۱۳۳۱ ختم شد و بنای سعدیه به دست محسن فروغی، معمار مدرنیستی که البته به تاریخ و فرهنگ ایران هم وفادار بود شکل گرفت. این بنا بر حسب پیشنهاد انجمن آثار ملی فارس و با کوشش های علی اصغر حکمت شیرازی به فروغی سپرده شد تا در اردیبهشت ماه سال ۱۳۳۱ به انتها رسید.
پروژه ساخت آرامگاه سعدی در سال ۱۳۲۹ شروع شد. گفته می شود که محوطه باغ اطراف بنا، حدود ۷ هزار و ۷۰۰ متر وسعت داشته است. قسمت های زیر بنا ۲۶۱ متر مربع و بقیه مساحت را باغ تشکیل می داده است. البته باغ در طول سالیان بالا رفته و بخش های دیگری به آن اضافه شده است.
برمبنای پژوهش هایی که در حوزه بررسی بنای آرامگاه سعدی انجام گرفته است، این بنا مجموعه ای از عناصر سنتی و مدرن را داراست که الگو و هندسه آن طرحی اقتباسی از مقبره های دوره اسلامی است. پژوهش های انجام شده حاکی از آنست که در طرح این بنا عناصری همچون ایوان ستون دار، فضای گنبدخانه و رواق دیده می شود. ایوانی که به گنبدخانه این بنا وصل شده و رواقی که برای رسیدن به مزار شاعر فقید محمد تقی شوریده استفاده می شود نیز همچون آن هاست. کارشناسان معماری معتقدند که عناصر تزیینی نیز در این بنا به کار گرفته شده است. استفاده از سنگ های رنگین که حجاری و صیقلی شده، کاشی های فیروزه فام و... نیز در این بنا به چشم می آید.
ایوان ستون دار، گنبدخانه و رواق نیز از عناصر اصلی بنای آرامگاه سعدی هستند. عناصری که پراهمیت در معماری ایرانی است و به طریقی در کنار یکدیگر قرار گرفتند که فضای خاصی را ایجاد کنند. ایوان این آرامگاه از بنای چهل ستون اصفهان اقتباس شده است که قرار گرفتن حوضی کوچک نیز به استفاده از این الگو دامن می زند.
برخی از کارشناسان معتقدند که معماری آرامگاه سعدی را می توان در چند خاصیت خلاصه کرد. به همین دلیل می توان معماری برونگرایی، معماری متقارن، استفاده از نشانه ها و عناصر خطی ـ عمومی، تقسیمات عمودی در نما و استفاده از مصالح سنگ و سیمان را از خاصیت های این بنا دانست؛ به عنوان مثال معماری برون گرایی در ایوان ستون دار این بنا با فضایی که رو به محوطه است مشاهده می شود. کارشناسان معتقدند که دید مختلف از فضای بیرون به داخل نشانه برون گرا بودن بنای آرامگاه است. آنها بررسی کردند که معماری متقارن نیز بصورت جزیی در پلان و نمای این بنا دیده می شود. البته کلیت کار متقارن نیست بلکه اجزای پلان و نما دارای تقارن هستند. پلان این سازه از سه بخش تشکیل شده که هر کدام از آنها دارای ساختاری مستقل هستند و فضای مشخصی را تعریف می کنند؛ البته قرارگیری آنها در کنار یکدیگر عنصر واجدی را به وجود آورده که توازن آن محسوس و قابل درک است.
معماری معاصر ایران بیش از یک و نیم قرن سابقه دارد و در طول زمان تاثیر چشم گیر معماری غرب سبک هایی از معماری در ایران را به وجود آورد. غرب گرایی، سنت گرایی و ملی گرایی سه سبک اصلی معماری بود. محسن فروغی، طراح این بنا همچون معمارانی بود که با فعالیت در سبک ملی گرا آثاری را طراحی کرد. فروغی را می توان از دسته معماران سبک مدرن دانست که رابطه عمیقی با معماری سنتی نیز داشت و از همین رو در آثارش، همچون آرامگاه سعدی می توان نمونه ای از بنای مدرن را مشاهده کرد که زمینه فرهنگی خودرا هم حفظ نموده است.
مشرف الدین مصلح بن عبدالله شیرازی، شاعر و نویسندهٔ بزرگ قرن هفتم هجری قمری است که نام «سعدی» برای او از نام اتابک مظفرالدین سعد پسر ابوبکر پسر سعد پسر زنگی گرفته شده است. او حدود سالهای ۶۰۰ تا ۶۱۵ هجری قمری در شیراز به دنیا آمده است. گفته می شود که سالهای ابتدایی زندگی را در شیراز گذرانده و بعد از مدتی زندگی خودرا با سفرهای طولانی همراه کرده است. سعدی در نهایت حوالی سال ۶۵۶ هجری قمری به شیراز باز گشته و بین سالهای ۶۹۰ تا ۶۹۴ هجری قمری در همان خانقاهی که حالا آرامگاه سعدی شناخته می شود درگذشت.
* مطالب مندرج در این گزارش که به مناسبت سالروز افتتاح بنای فعلی آرامگاه سعدی نوشته شده، برگرفته از مقاله «بازشناسی خاصیت های معماری بنای آرامگاه سعدی» است.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب