فرهنگ مشترک ایران و تاجیکستان از ریشه های باستانی تا هویت امروز
به گزارش فقط سفر، ایران و تاجیکستان میراث فرهنگی غنی و تاریخ مشترکی دارند و سنت ها نه تنها بازتاب دهنده هویت این دو ملت هستند، بلکه بعنوان پل ارتباطی میان گذشته و حال، ریشه های عمیق تمدنی و همبستگی فرهنگی دو کشور را نمایان می سازد.
به گزارش خبرنگار فرهنگی ایرنا، سفر مسعود پزشکیان رئیس جمهوری ایران به تاجیکستان و دیدار با امام علی رحمان رئیس جمهور این کشور، در عین حال که دیداری با هدف ایجاد همگرایی در بین همسایگان است، فرصتی برای بازیابی ریشه های مشترک کهن هم به شمار می آید؛ ریشه هایی که هویت امروز دو کشور را شکل داده اند و بازگشایی پژوهشگاه زبان و ادب فارسی، بعنوان بخشی از سفر رئیس جمهوری ایران، گوشه ای از این پیوستگی را نمایان می کند.
در طول تاریخ، ایران و تاجیکستان بعنوان دو سرزمین با پیوندهای عمیق فرهنگی و تمدنی، هویتی را پدید آورده اند که نه تنها بخشی از زندگی مردم این دو کشور، بلکه میراثی پرارزش برای جهان فارسی زبان به شمار می آید. پیوستگی ایران و تاجیکستان به تاریخ و تمدن کهن منطقه بازمی گردد و ریشه های مشترک به سبب زبان، ادبیات، دین و تاریخ مشترک شکل گرفته اند.
زبان فارسی
زبان رسمی تاجیکستان، «فارسی تاجیکی» است که گویشی از زبان فارسی محسوب می شود. با وجود استفاده از خط سیریلیک در تاجیکستان، ساختار و واژگان این زبان به فارسی بسیار نزدیک است. ادبیات فارسی چون یک عزیز در فرهنگ تاجیکستان گرامی داشته می شود و آثار بزرگان ادبی مانند فردوسی، حافظ، سعدی و مولوی جایگاه ویژه ای در تاجیکستان دارد و مردم این کشور همچنان به این آثار عشق می ورزند.
زادگاه شاعرانی چون رودکی (پدر شعر فارسی)، حالا در خاک تاجیکستان جای گرفته و نمادی از این پیوند فرهنگی است.
تاجیکستان در طول تاریخ یکی از مراکز مهم در شکل گیری و گسترش شعر و ادب فارسی بخصوص در دوره سامانیان بود.
تاریخ مشترک
تاجیکستان در دوران امپراتوری های هخامنشیان، اشکانیان، ساسانیان و سامانیان بخشی از قلمروهای ایران بوده است. این تاریخ مشترک به اشتراکات فرهنگی زیادی منجر گردیده است و سامانیان بعنوان یک حکومت ایرانی-تاجیکی در ترویج فرهنگ و زبان فارسی نقش اساسی داشتند.
برخی از شهر های مهم تاریخی و فرهنگی که بخشی از تمدن ایرانی محسوب می شوند و الان در خاک تاجیکستان قرار دارند، نقش کلیدی در تاریخ، ادب و فرهنگ ایرانی داشته اند. این شهرها بخصوص در دوران سامانیان، بسیار اهمیت داشتند.
بخارا
بخارا یکی از مهم ترین شهر های تاریخی در جهان فارسی زبان و مرکز فرهنگی ایران زمین بوده است. این شهر در دوره سامانیان بعنوان پایتخت حکومت شناخته می شد و نقشی کلیدی در شکوفایی فرهنگ و ادب فارسی ایفا کرد. بناهایی چون مسجد کالان، مدرسه میر عرب و ارگ بخارا نشان دهنده عظمت تاریخی این شهر هستند.
سمرقند
سمرقند یکی از قدیمی ترین شهر های جهان است و در دوران هخامنشیان و ساسانیان بخشی از قلمرو ایران بود. در دوره تیموریان هم این شهر بعنوان مرکز سیاسی و فرهنگی امپراتوری تیموریان انتخاب گردید.
سمرقند یکی از مراکز بزرگ علمی و هنری بود. رصدخانه الغ بیگ و مدارس تیموری در این شهر، نشان دهنده علاقه فراوان تیموریان به علم و هنر است. میدان ریگستان، مسجد بی بی خانم و آرامگاه تیمور هم از شاهکارهای معماری ایرانی-اسلامی هستند که در این شهر جای دارند.
خجند
خجند یکی از شهر های مهم در شمال تاجیکستان است و در راه رودخانه سیردریا قرار دارد. این شهر از زمان اسکندر مقدونی تا دوران اسلامی اهمیت فراوانی داشته و در دوره های مختلف همچون سامانیان، بعنوان مرکز فرهنگی و تجاری شناخته می شد.
پنجهکنت
این شهر که در نزدیکی رود زرافشان قرار دارد، از شهر های باستانی دوران ساسانیان و قبل از اسلام است. پنجهکنت بعنوان یکی از مراکز مهم زرتشتیان قبل از اسلام شناخته می شود. آثار به جامانده از دیوارنگاره ها و نقاشی های باستانی نشان دهنده فرهنگ غنی این شهر است. خرابه های باستانی شهر پنجهکنت یکی از مهم ترین جاذبه های تاریخی و فرهنگی تاجیکستان هستند.
اوراتپه (استرافشان)
این شهر باستانی در شمال تاجیکستان قرار دارد و قدمت آن به دوران مادها و هخامنشیان بازمی گردد. اوراتپه یکی از مراکز مهم تجاری و فرهنگی در طول تاریخ بوده است و خیلی از آثار تاریخی آن نشان دهنده پیوندهای عمیق با فرهنگ ایرانی است.
این شهرها نماینده ای از تاریخ و فرهنگ مشترک ایران و تاجیکستان هستند و همچنان بعنوان نمادهای هویت ایرانی-تاجیکی در قلب مردم این دو کشور جای دارند.
هنر و معماری
معماری سنتی تاجیکستان و ایران، شباهت های بسیاری دارد. استفاده از آجرکاری، کاشی کاری و طرح های هندسی در ساختمان های تاریخی تاجیکستان یادآور هنر ایرانی است.
موسیقی سنتی تاجیکی هم با موسیقی سنتی ایرانی هم ریشه است و از مقامات موسیقیایی مشابه بهره می گیرد.
آیین ها و جشن های کهن
آیین ها و جشن های مشترک ایران و تاجیکستان، ریشه در تاریخ و فرهنگ کهن ایرانی-آریایی دارند و نشان دهنده ارتباط عمیق فرهنگی و اجتماعی این دو سرزمین هستند. این آئین ها که اکثرا با طبیعت، تغییر فصول و باورهای باستانی پیوند دارند، همچنان در هر دو کشور زنده هستند و با شکوه برگزار می گردند.
اکثریت مردم تاجیکستان مسلمان هستند و اسلام از دیر باز در فرهنگ این کشور تاثیر داشته است. این اشتراک دینی سبب همگرایی فرهنگی میان ایران و تاجیکستان شده است.
جشن ها و آئین های مشترک مانند نوروز هم در هر دو کشور با شکوه برگزار می گردند.
نوروز
نوروز یکی از قدیمی ترین جشن های مشترک میان ایران و تاجیکستان است که از دوره زرتشتیان و تمدن های آریایی سرچشمه گرفته است. این جشن همزمان با آغاز بهار و سال نو خورشیدی برگزار می گردد.
در هر دو کشور، خانه تکانی، چیدن سفره هفت سین، پختن غذاهای ویژه مانند سمنو و برگزاری مراسم دید و بازدید خانوادگی از آداب نوروز است.
تاجیک ها جشن نوروز را بعنوان یکی از مهم ترین رویدادهای ملی برگزار می کنند. جشن گل گردانی، مسابقات بزکشی و رقص و موسیقی سنتی از بخش های جذاب نوروز در تاجیکستان است.
مهرگان
مهرگان جشن ستایش مهر و نور خورشید است که در بین ایرانی ها باستان و ساکنان مناطق تاجیکستان رواج داشت. این جشن با سپاسگزاری از خورشید، برگزاری سفره های رنگارنگ و اجرای سرودها و موسیقی همراه می باشد. هرچند در دوران معاصر این جشن کمرنگ تر شده اما همچنان در بعضی مناطق تاجیکستان ردی از آن دیده می شود.
جشن سده
جشن سده، یادگاری از باورهای زرتشتیان است و بعنوان نمادی از پیروزی نور بر تاریکی و گرما بر سرما شناخته می شود. این جشن معمولا در شب دهم بهمن (آغاز 40 روز مانده به نوروز) انجام می شود.
افروختن آتش بزرگ در فضای باز، سرودن اشعار و گردهمایی مردم برای جشن و سرور از رسوم مشترک این آئین در ایران و تاجیکستان است.
شب یلدا (چله)
شب یلدا یا شب چله از آئین های دیرینه ایرانی ها و تاجیک ها برای گرامیداشت بلندترین شب سال است. این جشن نماد پیروزی نور بر تاریکی و تولد باردیگر خورشید است. خوردن میوه هایی مانند هندوانه و انار، شعرخوانی، قصه گویی (به ویژه از آثار رودکی و شاهنامه)، و گردهمایی خانوادگی از رسوم مشترک این شب است.
جشن خرمن
این جشن بعد از برداشت محصول در بین کشاورزان برگزار می گردد و شامل قدردانی از طبیعت با موسیقی و آواز و آئین های محلی است. این آئین در تاجیکستان به نامهای محلی هم شناخته می شود.
عید قربان و عید فطر
این دو عید اسلامی، بعد از گسترش اسلام در ایران و تاجیکستان، به بخشی از فرهنگ مشترک این دو ملت تبدیل گشته اند. قربانی کردن، برگزاری نماز عید، تقسیم غذا میان نیازمندان و برگزاری دید و بازدید از آداب این دو عید است که با روحیه میهمان نوازی ایرانی ها و تاجیک ها هماهنگی دارد.
در کنار جشن های باستانی، مراسم های مذهبی مانند آئین های ماه محرم و ماه رمضان هم بعنوان بخشی از اشتراکات دینی در بین ایرانی ها و تاجیک ها انجام می شود. مراسم محرم در تاجیکستان هم با شور و ارادت خاصی برگزار می گردد و شب نشینی های رمضانی در این کشور مشابه ایران است.
موسیقی و رقص های آیینی
موسیقی سنتی در هر دو کشور اغلب با آئین ها و جشن ها همراه می باشد. مقام های موسیقی در تاجیکستان با موسیقی ایرانی هم ریشه هستند و در جشن های مشترک اجرا می شوند. رقص های محلی هم بخشی از آئین هاست که با لباس های سنتی و آوازهای فولکلور همراه می شود.
پیوندهای معاصر
پس از استقلال تاجیکستان از شوروی سابق در سال ۱۹۹۱، روابط فرهنگی و زبانی میان ایران و تاجیکستان تقویت شد. ایران در این دوران به بازسازی و ترویج زبان فارسی در تاجیکستان کمک زیادی کرده است.
این اشتراکات نشان دهنده پیوندهای ناگسستنی فرهنگی میان ایران و تاجیکستان هستند که نه تنها از گذشته ای دور سرچشمه می گیرند، بلکه امروزه هم در تقویت روابط دو کشور نقش مهمی دارند و با وجود تغییرات سیاسی و جغرافیایی، همچنان بعنوان میراثی پرارزش حفظ شده اند.
منبع: onlytravel.ir
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب